(نسبت های طلایی در معماری جهان)                    

پاره خطی را در نظر بگیرید و فرض کنید که آنرا بگونه ای تقسیم کنید که نسبت بزرگ به کوچک معادل نسبت کل پاره خط به قسمت بزرگ باشد. به شکل توجه کنید. اگر این معادله ساده یعنی a²=a*b+b² را حل کنیم (کافی است بجای b عدد یک قرار دهیم بعد a را بدست آوریم) به نسبتی معادل تقریبا" 1.61803399 یا 1.618 خواهیم رسید. 

شاید باور نکنید اما بسیاری از طراحان و معماران بزرگ برای طراحی محصولات خود امروز از این نسبت طلایی استفاده می کنند. چرا که بنظر میرسد ذهن انسان با این نسبت انس دارد و راحت تر آنرا می پذیرد. این نسبت نه تنها توسط معماران و مهندسان برای طراحی استفاده می شود بلکه در طبیعت نیز کاربردهای بسیاری دارد که به تدریج راجع به آن صحبت خواهیم کرد.

یک بنای یونان باستان که نسبت طلایی در ساختار آن مشاهده می شود.

اهرام مصر یکی از قدیمی ترین ساخته های بشری است که در آن هندسه و ریاضیات بکار رفته شده است. مجموعه اهرام Giza در مصر که قدمت آنها به بیش از 2500 سال پیش از میلاد می رسد یکی از شاهکارهای بشری است که در آن نسبت طلایی بکار رفته است. به این شکل نگاه کنید که در آن بزرگترین هرم از مجموعه اهرام Giza خیلی ساده کشیده شده است.

مثلث قائم الزاویه ای که با نسبت های این هرم شکل گرفته شده باشد به مثلث قائم مصری یا Egyptian Triangle معروف هست و جالب اینجاست که بدانید نسبت وتر به ضلع هم کف هرم معادل با نسبت طلایی یعنی دقیقا" 1.61804 می باشد. این نسبت با عدد طلایی تنها در رقم پنجم اعشار اختلاف دارد یعنی چیزی حدود یک صد هزارم. باز توجه شما را به این نکته جلب می کنیم که اگر معادله فیثاغورث را برای این مثلث قائم الزاویه بنویسم به معادله ای مانند phi²=phi+b² خواهیم رسید که حاصل جواب آن همان عدد معروف طلایی خواهد بود. (معمولا" عدد طلایی را با phi نمایش می دهند) 

طول وتر برای هرم واقعی حدود 356 متر و طول ضلع مربع قاعده حدودا" معادل 440 متر می باشد بنابر این نسبت 356 بر 220 (معادل نیم ضلع مربع) برابر با عدد 1.618 خواهد شد  . 

             *امیر حسین اسلحه سازی*دوم معماری*هنرستان کار آفرین*

  رابطه تقسیم یک پاره خط با نسبت طلايي می باشد. اولین گنج را می توان به طلا و دومی را به جواهر تشبیه کرد
تحقیقاتی که کپلر راجع به مثلثی که اضلاع آن به نسبت اضلاع مثلث مصری باشد به حدی بود که امروزه این مثلث به مثلث کپلر نیز معروف می باشد. کپلر پی به روابط بسیار زیبایی میان اجرام آسمانی و این نسبت طلایی پیدا کرد. برای اطلاع بیشتر از نحوه محاسبه نسبت طلایی به این سایت سری بزنید.

آشنایی با سری فیبوناچی

باورکردنی نیست اما در سال 1202 لئونارد فیبوناچی (Leonardo Fibonacci) توانست به یک سری از اعداد دست پیدا کند که بعدها بعنوان پایه برای بسیاری از رابطه های فیزیک و ریاضی استفاده شد، کافی است از عدد صفر و یک شروع کنید. آنها را کنار هم بگذارید و عدد بعدی را از جمع کردن دو عدد قبل بدست آورید، بسادگی به این رشته از اعداد خواهید رسید : 

0,1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144, ...

البته برخی از ریاضی دانان عدد صفر را جزو رشته فیبوناچی نمی دانند و یا حداقل آنرا جمله صفرم سری می دانند. نکته ای که تعجب برانگیز است آنکه اگر از عدد سوم نسبت اعداد این سری را به عدد قبلی حساب کنیم خواهیم داشت : 

1/1, 2/1, 3/2, 5/3, 8/5, 13/8, 21/13, 34/21, 55/34, 89/55, 144/89, ...

و یا : 

1, 2, 1.5, 1,666, 1.6, 1,625, 1.6153, 1.6190, 1.6176, 1.6181, 1.6179و ...

بله بنظر می رسد که این رشته به سمت همان عدد طلایی معروف میل میکند. بگونه ای که اگر نرخ عدد چهلم این رشته را به عدد قبلی حساب کنیم به عدد 1.618033988749895 می رسیم که با تقریب 14 رقم اعشار نسبت طلایی را نشان می دهد. 

بعدها محاسبات و استدلال های ریاضی نشان داد که این سری همگرا به سمت نسبت طلایی می باشد و جمله عمومی آنرا با بتقریب می توان اینگونه نمایش داد :

f_n =  Phi ⁿ / 5^½

که در آن Phi عدد طلایی میباشد. البته فرمول های دقیق دیگری وجود دارند که اعداد سری و یا اعداد بعدی (Successor) این سری را نمایش می دهند که دراین مطلب به آن نخواهیم پرداخت. 

*امیر حسین اسلحه سازی* دوم معماری*هنرستان کار افرین*                                                                                                              در واقع فیبوناچی در سال 1202 به مسئله عجیبی علاقمند شد. او می خواست بداند اگر یک جفت خرگوش نر و ماده داشته باشد و رفتاری برای زاد و ولد آنها تعریف کند در نهایت نتیجه چگونه خواهد شد. فرضیات اینگونه بود : 

- شما یک جفت خرگوش نر و ماده دارید که همین الآن بدنیا آمده اند. 
- خرگوشها پس از یک ماه بالغ می شوند. 
- دوران بارداری خرگوشها یک ماه است. 
- هنگامی که خرگوش ماده به سن بلوغ می رسد حتما" باردار می شود. 
- در هر بار بارداری خرگوش ماده یک خرگوش نر و یک ماده بدنیا می آورد. 
- خرگوش ها هرگز نمی میرند. 

حال سئوال اینجاست که پس از گذشت یکسال چه تعداد خرگوش نر و چه تعداد خرگوش ماده خواهیم داشت؟ (پاسخ را شما بدهید)

مارپیچ فیبوناچی

به شکل زیر نگاه کنید و ببینید که به چه زیبایی از کنار هم قرار دادن تعدادی مربع می توان رشته فیبو ناچی را بصورت هندسی نمایش داد. حال اگر در هر یک از این مربع ها از نقاط قرمز ربع دایره هایی رسم کنیم در نهایب به نوعی از مارپیچ حلزونی شکل می رسیم که به مارپیچ فیبوناچی (Fibonacci Spiral) معروف می باشد. بدیهی است که نرخ رشد و باز شدن این مارپیچ متناسب با نرخ بزرگ شدن اعداد در سری فیبوناچی می باشد            

سری فیبوناچی چه در ریاضیات چه در فیزک و علوم طبیعی کاربردهای بسیار دیگری دارد، ارتباط زیبای فاصله های خوش صدا در موسیقی، چگونگی تولد یک کهکشان و ... که کاربرد این سری جادویی را بیش از پیش نشان می دهد. 

طریقه رسم نسبت طلایی با گونیا و پرگار 

پاره خط AB را در نظر بگیرید. مساله ما یافتن نقطه E بر روی این پاره خط می باشد به طوری که نسبت AE به EB یک نسبت طلایی باشد.  

مرحله ۱ :  از نقطه B خط BC را عمود بر آن طوری رسم کنید که اندازه BC نصف اندازه AB باشد. ( به کمک پرگار می توانید این کار را انجام بدهید.) 

مرحله ۲ : نقطه A را به نقطه C وصل کنید.

مرحله ۳ : از نقطه C دایره ای به شعاع BC رسم کنید. این دایره خط AC را در نقطه D قطع می کند.

مرحله ۴ : از نقطه A یک دایره به شعاع AD رسم کنید. این دایره خط AB را در نقطه E قطع می کند به قوری که نسبت AE به EB همان نسبت طلایی است.

طریقه رسم مستطیل طلایی با گونیا و پرگار

مستطیل CBGD را در نظر بگیرید. مساله ما یافتن مستطیلی است که نسبت اضلاع آن یک نسبت طلایی باشد.

مرحله ۲ : از نقطه A یک دایره به شعاع AB رسم کنید.    مرحله ۱ : نقطه A را در وسط DG پیدا کنید.*

مرحله ۳ : خط DG را ادامه داده تا دایره به مرکز A را در نقطه E قطع کند. نسبت DE به DC همان نسبت طلایی است و مستطیل CFED یک مستطیل طلایی می باشد.

نسبت طلایی در خوشنویسی

استاد میرعماد با پالایش خطوط پیشینیان و زدودن اضافات و ناخالصی‌ها از پیکره نستعلیق و نزدیک کردن شگرف نسبت‌های اجزای حروف و کلمات، به اعلا درجه زیبایی یعنی نسبت طلایی رسید و قدمی اساسی در اعتلای هنر نستعلیق برداشت. با بررسی اکثریت قاطع حروف و کلمات میرعماد متوجه می‌‌شویم که این نسبت به عنوان یک الگو در تار و پود حروف و واژه‌ها وجود دارد و زاویه ۴۴۸/۶۳ درجه که مبنای ترسیم مستطیل طلایی است، در شروع قلم گذاری و ادامه رانش قلم، حضوری تعیین کننده دارد. این مهم قطعاً در سایه شعور و حس زیبایی‌شناسی وی حاصل آمده، نه آگاهی از فرمول تقسیم طلایی از دیدگاه هندسی و علوم ریاضی. میرعماد این نسبت‌ها را نه تنها در اجزای حروف بلکه در فاصله دو سطر و مجموعه دو سطر چلیپاها و کادرهای کتابت و قطعات رعایت می‌‌کرده است.

نسبت طلایی در طبیعت

به اشکال شبیه چشم روی بدن پروانه که علامت گذاری شده است،توجه کنید.نسبت فواصل طولی و عرضی این علائم یک نسبت طلائی است.

پوسته مارپیچی یک حلزون نمونه ای ساده ودرعین حال زیبا، از نسبت طلائی است.

نسبت طلایی در ساقه گیاهان

نسبت طلایی در عکاسی

ترکیب بندی تصویر، در کتابها و مجلات تخصصی عکاسی، اغلب به شکل یک نسخه تجویزی ارائه میشود. انگار که پیروی از تعدادی قاعده میتواند نتیجه قانع کننده ای را تضمین کند. شاید بهتر باشد این قواعد را تنها به عنوان چکیده ایده هایی در نظر گرفت که عکاسان (و البته نقاشان و سایر هنرمندان قرنها پیش از اختراع دوربین) آنها را برای خلق یک تصویر تاثیر گذار، مفید یافته اند.
هر ترکیب بندی عکسی را میتوان کارآمد دانست به شرط این که عناصر صحنه به طور موثر با بینندگان مورد نظر آن عکس، ارتباط برقرار کند. در اغلب موارد، نکته اساسی در شناسایی عناصر کلیدی صحنه نهفته است تا با تنظیم محل دوربین و میزان نور دهی، آنها را از دل سایر اطلاعات تصویری متفرقه، بیرون بکشید. همین اشیاء مزاحم، بسیاری از عکسها را خراب میکنند. اگر عکاسی را تازه شروع کرده اید، بهتر است به جای تمرکز زیاد روی جزییات خیلی خاص، تنها روی ساختار کلی صحنه تمرکز کنید. چرا که تاثیر آنها در مقابل ترکیب بندی عمومی عکس، بسیار سطحی است.
 

در این مقاله به معرفی سه روش کاربردی در امر ترکیب بندی تصویر پرداخته خواهد شد. در آغاز به معرفی کلی تکنیکی میپردازیم که قرنهاست شناخته شده است یعنی قانون تعادل (یا قانون طلایی - Golden Mean). این قانون در واقع یک فرمول هندسی است که توسط یونانی های باستان ابدا شده.استدلال بر این است که ترکیب بندی ای که بر اساس این تئوری تشکیل شده باشد، تاثیرگذار و قوی مینماید. ایده اصلی که در پس این تئوری است در واقع استفاده از خطوط هندسی است که به سادگی توسط چشم بیننده دنبال شوند. طی قرون متمادی، قانون تعادل (یا قانون طلایی - Golden Mean) راهبردی مهم و ابزاری کارآمد برای هنرمندان و نقاشان به حساب می آمد. امروزه با توجه به ارزش این ابزار، آشنایی با آن به عکاسان نیز توصیه میشود.

 
قانون یک سوم  (خطوط و نقاط طلایی):

قانون یک سوم در واقع مختصر شده مفهوم طلایی است. فلسفه اصلی که در پشت این مفهوم قرار دارد از یک ترکیب و کادر بندی متقارن و مستقر در مرکز کادر که معمولا کسل کننده است جلوگیری می کند. 4 خط تقسیم کننده کادر، خطوط طلایی و محل برخورد این خطوط، نقاط طلایی نامیده میشوند. (شکل های شماره یک و دو)

از بین بردن تقارن با استفاده از قانون یک سوم به دو شکل می تواند صورت بگیرد. در یک روش می توان تصویر را به دو بخش مجزا تقسیم کرد به نحوی که یک قسمت یک سوم و قسمت دیگریدو سوم تصویر را شامل شود (شکل شماره یک).
در روشی دیگر، تمرکز مستقیما بر روی نقاط طلایی است. فرض کنید که منظره ای بسیار زیبا و بدیع پیش رو دارید اما این منظره فاقد یک نمای هندسی و به اصطلاح Geometric خوب و جذاب است. به عبارت دیگر در عین اینکه منظره بسیار خاص و زیبا است اما اگر به صورت تصویر در بیاید تا حدودی کسل کننده خواهد شد.
راه حل چیست؟ سعی کنید در این منظره یکنواخت یک نقطه عطف و تمایز پیدا کنید، نقطه ای که بتواند یکنواختی و یکدستی نما را از بین ببرد. سپس این سوژه را روی یکی از نقاط طلایی قرار دهید. این نقطه اولین نگاه بیننده را جذب کرده و مخاطب را به دیدن باقی تصویر دعوت میکند. شماره دو)
برای تعیین برخی از اندازه ها به نسبتهای شکیل و زیبا، معروفترین فرمول، شیوه ای است که یونانیان باستان ابداع کرده اند و به " نسبت طلایی" معروف است . نسبت طلایی در اصل، فرمولی ریاضی و دارای زیبایی بصری است. در این روش : ابتدا مربع را با خطی عمود بر دو ضلع مربع به دو مستطیل مساوی تقسیم می کنند، سپس محل تقاطع آن خط با یکی از اضلاع مربع ( نقطه X) را مرکز دایره ای به شعاع قطر مستطیل قرار می دهند ( فاصله X تا Y) و با ترسیم این دایره و تعیین محل تقاطع آن با امتداد ضلع مربع ( نقطه Z) طول مستطیلی معروف به "مستطیل طلایی" به دست می آید که *امیرحسین اسلحه سازی *دوم معماری هنرستان کارآفرین*                       عرض آن برابر ضلع مربع و است و نسبت این طول و عرض ثابت و دارای زیبایی خاصی است (نسبت اندازه پاره خط C به A با نسبت اندازه A به B یکی است) یونانیان در ساخت بسیاری از اشیا و ابینه و معابد و کوره ها و ... آن را به کار می بستند.

قانون یک سوم کادر نیز در واقع همان مفهوم طلایی است. 4 خط تقسیم کننده یک کادر، خطوط طلایی و محل برخورد این خطوط، نقاط طلایی نامیده میشوند.

مارپیچ طلایی

یکی از ابزارهای ترکیب بندی عکس برای هدایت چشم بیننده به نقطه مورد نظر عکاس، مارپیچ طلایی است. استفاده از این تکنیک در سوژه هایی که با نقاط طلایی سازگار نبوده اند قابل استفاده است. نحوه رسم مارپیچ طلایی نیز به این صورت است.

نسبت طلایی در بدن انسان

دانشمندان گذشته نیز از نسبت طلایی استفاده های زیادی کرده اند. به عنوان مثال لئوناردو داوینچی در ترسیم نقاشی معروف خود از بدن انسان از نسبت طلایی بهره گرفته است.

                                                                            در بدن انسان مثالهای بسیار فراوانی از این نسبت طلایی وجود دارد. در شکل زیر نسبت M/m یک نسبت طلایی است که در جای جای بدن انسان می توان آنرا دید. به عنوان مثال نقاطی از بدن که دارای نسبت طلایی هستند:

نسبت قد انسان به فاصله ناف تا پاشنه پا

نسبت فاصله نوک انگشتان تا آرنج به فاصله مچ تا آرنج

نسبت فاصله شانه تا بالای سر به اندازه سر

نسبت فاصله ناف تا بالای سر به فاصله شانه تا بالای سر

نسبت فاصله ناف تا زانو به فاصله زانو تا پاشنه پا

اینها تنها چند مثال از وجود نسبت طلایی در بدن انسان بود که بدن انسان را در حد کمال زیبایی خود نشان می دهد           

مسجد فهرج یزد

فهرج يكي از تاريخي ترين و كهن ترين روستاهاي ايران است كه در 24 كيلومتري شمال شرق مهريز و 17 كيلومتري شرق جاده يزد ـ كرمان قرار دارد. ديدني ترين و شاخص ترين آثار تاريخي اين روستا مسجد جامع فهرج است. اين مسجد داراي طراحي بسيار ساده و بي پيرايه است كه شايد بتوان آن را نخستين مسجد شناخته شده در خاك ايران دانست. تاريخ ساخت اين مسجد به نيمه نخست سده اول هجري بازمي گردد و نقشه آن شباهت بسياري به نقشه ديگر مساجد شناخته شده نخستين سده هاي هجري در كشورهاي عربي دارد. در نخستين نگاه به سبب تزئينات گچبري شكنجي و پيچك هاي به كار رفته در مسجد كه يادآور كاخ ساسانيان در تيسفون است، بنا رنگ و بويي ساساني به خود مي گيرد و اين نكته با توجه به مناره مسجد كه در دوره هاي بعد، احتمالاً قرن چهارم و پنجم هجري به بناي اصلي افزوده شده است، قوت بيشتري مي يابد. طرح اصلي مسجد بسيار ساده و از نوع مساجد ستوندار است و از يك حياط مركزي با شبستان ستوندار سمت قبله و رواق هايي در دو طرف صحن مركزي تشكيل مي شود. شبستان دربرگيرنده دو رديف ستون چهارتايي است كه صحن مركزي را با يازده دهانه طاق از جهات مختلف ـ سه دهانه در سمت جنوب، چهار دهانه در شمال و 2 دهانه در جهات شرق و غرب ـ محدود مي كند. دهانه مركزي سمت قبله، اندكي پهن تر از دهانه هاي ديگر است و بدين ترتيب مراحل آغازين شكل گيري ايوان در مساجد شبستاني شكل مي گيرد. نبود تقارن در تعداد دهانه هاي سمت شمال و جنوب صحن، پديده اي غيرمعمول است كه در اين بنا ديده مي شود. 

 

 

اين مسجد همانند ديگر بناهاي پيش از اسلام از بلندي و افراز شكوهمندي برخوردار است. حياط و صحن كوچك مسجد از جنوب به سه دهانه شبستان و از شرق و غرب هر يك به دو دهانه ايوان محدود مي شود و در سمت شمال آن چهار صفه قرار دارد كه با درگاه هايي كه هم اكنون مسدود شده اند به هم راه داشته اند. پوشش صفه ها شكل بسيار ساده، ابتدايي نيم گنبد است كه بعدها در سر در اصلي بيشتر بناهاي دوران اسلامي در ايران با شكوه هرچه تمام تر نمود پيدا مي كند. در ابتدا به جاي محراب اصلي شبستان فرورفتگي راستگوشه اي ايجاد شده بود كه بعدها محرابي كاهگلي در درون آن ساخته شد. از جالب ترين ويژگي هاي اين مسجد مي توان به نقش درهاي مجلل ساساني اشاره كرد كه با استفاده از گچ، بر ديوار شرقي بنا نقش بسته است، به احتمال زياد از آنجايي كه استفاده از درهاي مجلل و آراسته در بناهاي صدر اسلام رايج نبوده است، معمار با به كارگيري ذوق و توانايي هنري اش كوشيده است تا الگويي از درهاي زيباي كهن به دست آيندگان بدهد. هم اكنون ورودي اصلي مسجد دركنار مناره قرار دارد و به نظر مي رسد كه همزمان با افزودن مناره به بناي اصلي ساخته شده باشد. اين در مستقيماً به شبستان باز مي شود اما علاوه بر مناره و سردر، دو اتاق در قسمت غربي مسجد قرار دارد كه همزمان با ساختمان اصلي ساخته شده است. معماري مسجد به جز طرح اصلي كه پديده تازه اي محسوب مي شود كاملاً ساساني است به شكلي كه حتي ستون هاي كوچك چهارگوشه جرزها، سرستون ها، درگاه ها و آرايش ها همگي به سبك و شيوه معماري پيش از اسلام ساخته شده اند. مسجد فهرج از خشت خام با ابعاد بزرگ ساخته شده و نماي سيمگل (گل رس، ريگ روان و خاكه گل)، گل ريگ و چفت هاي گلي دارد كه البته در اينجا به جاي كاه كه در اين روستا كمياب بوده از ژاژ (خارشتر) آسياب شده استفاده مي كرده اند و همين امر، بنا را از آسيب آفتي چون موريانه به دور مي دارد. براي آرايش نما از طاقچه هاي كوچك با پوشش و نقش هاي شكنجي و دالبري استفاده شده است و در جايي نقشي از كنگره هاي تخت جمشيد نيز ديده مي شود كه وجود اين شكل از تزئين در معماري سده هاي نخستين هجري، آن هم در بنايي چون مسجد، مايه شگفتي است. در زمينه جغرافياي تاريخي فهرج مي توان به گفته ابواسحاق ابراهيم اصطخري در كتاب مسالك و ممالك استناد كرد. او چهار شهر بزرگ ناحيه اصطخر خوره يا كوره اصطخر را كه همان يزد است، به ترتيب كثه، ميبد، نائين و فهرج مي خواند و بيان مي دارد كه سه شهر از اين چهار شهر، داراي مسجد جامع بوده اند اما در ادامه از چهار شهر كثه، ميبد، نائين و بهره ياد مي كند. در متن عربي اصطخري به جاي بهره، فهرج نوشته شده است اما مترجم كه به سبب نثر روانش مي توان او را از مردمان همان حدود دانست نام مصطلح محل در حدود قرن چهارم و پنجم هجري، يعني همان بهره را به كار برده است. در ديگر كتاب هاي فرهنگ و لغتنامه ها نيز در برابر نام فهرج نوشته شده است كه اين نام، شكل عربي شده بهره است و سه شهر به اين نام خوانده مي شده اند كه يكي در عراق است و ديگري در بلوچستان و شهر ديگر يعني همان بهره يا فهرج از ناحيه يزد اصطخر خوره است و چنان كه مي دانيم فهرج در بخش سريزد واقع شده است و در واقع دروازه ناحيه يزد به شمار مي رود. از نظر طرح و سبك معماري و همچنين با مقايسه آنچه در كتب تاريخي و جغرافيايي آمده است، مي توان اين مسجد را كهن ترين مسجدي دانست كه تاكنون در ايران شناسايي شده است 

 


نكته جالب توجه در مورد مسجد جامع فهرج آن است كه اين مسجد برخلاف ديگر مساجد همزمان با خود در نخستين سده هاي اسلامي كه عمدتاً شكل تغيير يافته اي از آتشكده و يا ديگر بناهايي از دوره پيشين بوده اند، از همان ابتدا با كاربري مسجد ساخته شده است. اگرچه سبك ساخت و معماري آن كاملاً برگرفته از الگوها، تزئينات و ديگر شيوه هاي معماري رايج در دوران ساساني است، اما آنچه در اين ميان اهميت مي يابد آن است كه روح بي بديل دين جديد با سنت ديرينه و ديرپاي ساساني به گونه اي نوين و ديگرگون در اين مسجد با هم پيوند مي خورد. سال هاي بسياري است كه مسجد فهرج با همان جلال و شكوه هميشگي اش پا برجاي دارد و اميد است تا با كاوش هاي بيشتر، بتواند پاسخگوي سوالات بي شمار بسياري باشد كه گوشه اي از تاريخ تاريك سده هاي نخستين هجري را روشن تر نمايد. اگرچه تا چندي پيش مردمان بومي در پي جايگزيني مسجد كهنسال با مسجدي جديد و تازه ساز بودند اما به نظر مي رسد كه امروزه با آگاهي از ارزش بسيار و تاريخ طولاني اين مسجد كهن در حفظ و شناساندن هر چه بيشتر آن سهم بسزايي خواهند داشت 

اینجا فهرج یزد است. روستایی که مسجد 1400 ساله فهرج را در خود جای داده است.

یزد، خود قدمتی پنج‌هزار ساله دارد و در طول تاریخ همواره مردمی مذهبی را در خود جای داده است. از اینرو منطقی است که قدمت مسجد بیش از 14 قرن و به پیش از ورود اسلام باز گردد.

در آن هنگام و در عهد ساسانیان، آتشکده فهرج، نیایشگاه مردم یکتاپرست زرتشتی این دیار بود و پس از اسلام نیز همچنان نیاشگاه این مردمان، اما در کسوت مسجد، باقی ماند.
مسجد فهرج در دل بافت سنتی روستایی به همین نام قرار دارد، جایی که زرق و برق تمدن مدرن به آن راه نبرده است.

در گذر از پس‌کوچه‌های تنگ روستا حس گذر از ورای زمان به انسان دست می‌دهد و با رسیدن به مسجد بوی هزاران سال فرهنگ و تمدن ایرانی در مشام آدمی می‌پیچد. آنگاه، مسجد با همه صمیمیت و تواضع در برابر دیدگان ظاهر می‌شود.

در نخستین نگاه، مسجد هیچ شباهتی به مساجد دیگر ندارد. نه گنبدی، نه کاشیکاری‌ای، نه کتیبه‌ای و نه محرابی. اما چیزی فراتر از اینها در اوست. روح. همان نفخه ای که در گل آدمی دمیده شد و خلقت آدم را رقم زد.

تک مناره خشت و گلی مسجد بعدها به بنای اصلی ملحق شده است.

درهای چوبی سرخ رنگ آن دیدگانمان را به سوی خود کشید، درهایی که گویی دروازه ورود به معنویت‌اند.

طایفه‌های کوچروی عهد پیشدادیان در مسیر خود از بلخ به پارس، یزد را یزدان نام داده بودند، نامی برازنده شهر که معنای آن عبادت است. مسجد فهرج با آن دروازه‌های معنوی‌اش بخشی از یزد، همین عبادتگاه باستانی است.

روستای باستانی فهرج در 60 کیلومتری شرق استان یزد، در مسیر یزد-کرمان و در دل کویر آرام گرفته است. این شهر یکی از مراکز اسکان اولیه ایرانیان بوده و پهره نام داشته است.
کوه چلته در شمال شرقی بر آستانه فهرج ایستاده است. قلعه‌ای باستانی و آب‌انباری قدیمی نیز دیگر مشخصه‌های روستای فهرج است.

در ایران نیز همچون بسیاری از کشورهای کهن و متمدن، ظهور اسلام تاثیر بسزایی بر سرنوشت فرهنگی و هنری این ملل، داشت است. و بدین ترتیب شالوده هنرهای اسلامی از نفوذ ترکیب هنرهای ممالک مغلوب بوجود آمد.

با آن که در یک روز تعطیل وارد روستا شدیم، اما احدی را در مسجد نیافتیم. یعنی در این ساعت، هیچ‌کس نیامده بود تا سوار بر سفینه مسجد دل زمان را بشکافد و دقایقی را به سفری هیجان‌انگیز در تاریخ سپری کند؟ شک دارم که چنین باشد. علت را از راهنمای مسجد پرسیدیم. پاسخی نداشت.

اما در کشوری با این همه جاذبه تاریخی و فرهنگی که در هر گوشه دورافتاده‌اش ردپای تمدن کهن بشری را می‌توان دید چگونه چنین چیزی ممکن است. مگر نه این است که ایران از لحاظ جاذبه‌های تاریخی یکی از ده کشور نخست دنیاست.

 چنان که در تصاویر می‌بینید چهره زیبا و اصیل مسجد را عوارض ناساز بی‌فرهنگی آلوده است. عجیب است در بنایی این چنین کهن پنکه به سقف آویخته‌اند. مگر در طول هزاران سال، برای خنک کردن مسجد از پنکه استفاده می‌شده است! پس آن همه فخر و مباهات به معماری هوشمندانه ایرانی چه می‌شود!

حال زار دیوارها و سقف و مسجد خود حکایت دیگری از بی‌توجهی متولیان مسجد دارد. بر دیوارها در کمال بی‌سلیقگی میخ کوبیده‌اند و فضا را با پارچه‌های بدترکیب تقسیم کرده‌اند. سیم‌های برق به‌زشتی بر دیوارها آویخته شده‌اند و در آستانه در ورودی مسجد برای خوشامد به همان اندک بازدیدکنندگان پیت حلبی زنگ‌زده 17 کیلویی در نقش سطل‌آشغال ایفای نقش می‌کند!

با ده آسمان‌ خراش برتر جهان بیشتر آشنا شویم 

آیا تا به حال فکر کرده‌اید وقتی از فراز بلندترین آسمان‌خراش‌های جهان به اطراف نظری بیاندازید چه احساسی خواهید داشت؟ و فقط فکر کنید اگر در کنار این ویژگی، از دیگر موهبت‌ها نظیر رستوان‌های شیک، بازارهای خرید وسیع و دیگر فعالیت‌های سرگرم‌کننده و تفریحی نیز بهره‌مند شوید، چه حال و هوایی پیدا خواهید کرد. در مطلب قبلی پیرامون بلندترین هتل‌های جهان صحبت کردیم؛ این بار به سراغ بلندترین و در عین حال زیباترین آسمان‌خراش‌های جهان رفته و شما را از نزدیک با آنها و ویژگی‌های شگفت انگیزشان آشنا می‌کنیم. با ما همراه شوید.

مرکز تجارت جهانی شانگهای، چین
این بنا با 492 متر ارتفاع، جایی مهیج برای بازدیدکنندگان به حساب می‌آید. در کنار قسمت‌های اداری در این بنا، مراکز خرید، هتل‌ها، رستوران‌ها و همچنین سکوهایی برای مشاهده اطراف وجود دارند که منظره‌ای سرگرم‌کننده از پودونگ را در معرض دید عموم قرار می‌دهند. طراحی غیر‌معمول و جالب توجه این بنا، فشار باد را کاهش داده و در عین حال ادای دینی است به اساطیر باستانی کشور چین.

آسمان‌خراش شارد(Shard) ، لندن، انگلستان
 این ساختمان 87 طبقه‌، در پایتخت کشور انگلستان و درست در میان بخش تاریخی این شهر و بناهایی همچون کاخ وست‌مینستر و کلیسای جامع پاول قدیس قرار گرفته است. این جا بلندترین نقطه شهر لندن برای رصد مناظر اطراف می‌باشد. جایی که چشم‌اندازی قابل توجه از شهر پرجنب و جوش لندن را در معرض دید بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.

 مرکز تجاری وان ورلد (One World) ، نیویورک، آمریکا
این مرکز، ساختمانی بحث برانگیز است که اوایل امسال کار ساخت آن به پایان رسید و مجهز به سیستم امنیتی بسیار مدرن و جدیدی می‌باشد. این بنای یادبود، 541 متر ارتفاع دارد؛ درست به عدد سالی که اعلامیه استقلال آمریکا به امضاء رسید. طراحان قصد داشتند این بنا به همان اندازه که زیبا و خاطره‌انگیز است، به اندازه کافی مفید و کارآمد نیز باشد.

 برج تجاری بیتکس‌کو (Bitexco) ، شهر هوشی مینه، ویتنام
این برج در سال 2010 ساخته شد. این بنا شکل گل نیلوفر یا لوتوس -گل ملی کشور ویتنام- را در معرض دید عموم قرار می‌دهد. این گل در نزد مردم ویتنام نماد مذهب، سنن و فرهنگ این کشور است. سکوی دیده‌بان که در بیرون از خود بنا تعبیه شده، 22 متر وسعت دارد و بهترین نقطه برای کسانی است که می‌خواهند با یک نظر، اطراف شهر را ببینند.

 مرکز پادشاهی،‌ ریاض، عربستان سعودی

این شهر یک محدودیت خاص دارد؛ تنها 30 طبقه اول یک ساختمان قابل استفاده می‌باشند. هرچند این محدودیت در مورد ارتفاع ساختمان‌ها اعمال نمی‌شود. حفره‌ای که در قسمت فوقانی این مرکز مشاهده می‌گردد این محدودیت 30طبقه‌ای را تضمین کرده است. هتل چهار فصل، بازارهای خرید، بانک و مسجد مخصوص بانوان در این ساختمان واقع شده‌اند. این برج، سومین ساختمان بلند حفره دار جهان بعد از مرکز تجارت جهانی شانگهای و برج آسمان 85 واقع در تایوان می‌باشد.

 برج بانک چین، هونگ کونگ،‌ چین
این برج  در سال 1990 ساخته شد؛ در آن زمان با ارتفاع 367.4 متر در کل جهان به جز آمریکا، بلندترین ساختمان به شمار می‌آمد. در آن زمان ایرادهای عمده‌ای به این برج وارد بود؛ از جمله آنکه به دلیل گوشه‌های نوک تیزش، جریان آزاد فنگ شویی را مختل نموده؛ بنابراین برای همسایگان و مناطقی که در مجاورتش قرار گرفته‌اند، بدشانسی می‌آورد. امروزه این بنا منظره‌ای چشم نواز از محیط اطراف را به نمایش می‌گذارد.

برج پتروناس، کوآلالامپور، مالزی
بلندترین برج دو قلوی جهان که به ارتفاع 451.9 متر دست یافته است؛ در حالی که یکی از برج‌ها توسط یک شرکت نفتی اشغال شده و برج دوم بیشتر تفریحی و سرگرم کننده است. مرکز خرید شگفت انگیز سوریا KLCC و سکوی مشاهده مناظر اطراف، از جمله فعالیت‌های جالبی است که می‌توان به آن اشاره کرد. همچنین پارکی در نزدیکی آن قرار گرفته است.

ساختمان امپایر استیت، نیویورک، آمریکا
این آسمان‌خراش افسانه‌ای که در سال 1931 ساخته شد ،قطعا چشم انداز جالبی دارد. این ساختمان خاص که حتی کینگ کونگ هم از آن بالا رفته، برای دهه‌ها به عنوان نمادی برای آمریکاییان شناخته ‌شده است.

خلیج ماسه‌ای ماریان،‌ سنگاپور
سه برج که بنایی خاطره‌انگیز را برای ساکنان مناطق شهری فراهم نموده‌اند. این سه ساختمان همه چیزهایی راکه شما مد نظر دارید، در یک مکان به شما عرضه می‌دارند؛ چیزهایی نظیر اقامتگاه،‌ هتل،‌ موزه،‌ تئاتر، مرکز خرید و رستوارن. این مکان می‌تواند در یک زمان پذیرای 45.000 نفر باشد. البته استخر مشهور و جاودانه آن که چشم‌اندازی فوق‌‌العاده برای شناگران فراهم نموده است، داستانی جدا دارد.

 برج خلیفه، دوبی،‌ امارات متحده عربی
بلندترین بنای حال حاضر جهان با ارتفاع 830 متر؛ این آسمان‌خراش دارای مراکز و دفاتر اداری و 900 آپارتمان است. طراحی این برج در تعامل با عناصر معماری اسلامی صورت گرفته است. هتل آرمانی، درون این برج واقع شده و سوئیت‌های لوکس با مناظری سرگرم‌کننده را در اختیار مسافران قرار می‌دهد.

در اینجا گشت و گذار ما نیز به پایان رسید. به امید روزی که ما هم در زمینه معماری مدرن، حرفی برای گفتن داشته باشیم.

1 میزان تحمل نیرو ، سرما و گرما ، جذب آب ، درجه یخبندان و ضریب هدایت حرارتی مصالح بستگی به .............و
................. آن ها دارد. 5/.
2 قابلیت ( ظرفیت ) جذب آب در مصالح را تعریف کنید؟ 5/.
3 از نظر مقاومت در برابر حرارت ، مواد به چند گروه تقسیم می شوند ؟ فقط نام ببرید . 5/1
4 گازهای سی اف سی و هالوژن چه کاربردی در ساختمان دارند ؟ 1
5 بازیافت را تعریف کنید ؟ 5/.
6 توجه به ابعاد زیست محیطی مصالح از مهمترین عامل در ......................... است . 5/.
7 قسمت اعظم پوسته زمین از کدام عنصر می باشد ؟
الف ) سیلسیم ب) آلومینیوم ج ) منگنز د ) موارد الف و ب صحیح است . 5/.
8 کانون زلزله و مرکز زلزله را تعریف کنید ؟ 1
9 سنگ ها از نظرمنشاء پیدایش به چند گروه تقسیم می شوند ؟ فقط نام ببرید . 5/1
10 سنگ بادبر یا رگه ای چه نوع سنگی است ؟ 5/.
11 سنگ ............. ، سنگ سرتراشی است که دور تا دور وجه نمای آن را به عرض 5/1 تا 3 سانتیمتر با قلم تراش داده اند و بقیه نما را تیشه داری کرده اند . 5/.
12 فرآیندی که مواد پیوسته و متراکم پوسته زمین را به موادی ناپیوسته و نرم تبدیل می کند چه می نامند ؟ 5/.
13 مهم ترین خواص خاک رس را نام ببرید. 5/1
14 چرا به اندود کاه گل نمک طعام اضافه می کنند ؟ 5/.
15 چنانچه مقدار آهک بیش از حد مجاز در خاک آجر باشد چه اتفاقی می افتد ؟ 1
16 در کدام نوع کوره های آجرپزی ، آتش قابل کنترل و حرارت آن در نقاط مختلف یکسان است ؟ 5/.
17 4/1 یک آجر کامل فشاری را ..................... می گویند .
الف ) سه قدی ب) نیمه ج ) چارک یا کلوک د ) قلمدانی 5/.
18 کاشی را تعریف کنید ؟ 1
19 انواع کوره های آهک پزی را نام ببرید . 5/1
20 از نظر نحوه خود گیری، ملاتها به چند دسته تقسیم می شوند ؟ فقط نام ببرید . 5/.
21 زمان گرفتن گچ کارخانه ای معمولی در ایران چقدر است ؟ 5/.
22 در چه مکان هایی از ملات گچ مرمری استفاده می شود ؟ 1
23 یکی از پر مصرف ترین ملاتهای زود گیر در ساختمان سازی را نام ببرید. 5/.
24 هرچه بافت چوب ............. بیشتری داشته باشد ............ است و مقاومت ................ دارد . 75/.
25 از نظر خواص مکانیکی توجه به کدام ویژگی های چوب ضرورت دارد ؟ 75/.
26 بهتر است بار گذاری بر نرم چوب ها در جهت ........................ چوب باشد . 5/.











1 تخلخل- فشردگی 5/.
2 مقدار آبی که حجم یک جسم را پر می کند. 5/.
3 1- اجسام نسوز 2- اجسام دیر سوز 3- اجسام سوزا ( هر مورد 5/. نمره ) 5/1
4 گازهای سی اف سی که در سیستم های خنک کننده ساختمانها به کار می روند(5/. نمره ) و یا هالوژن ها که برای روشنایی و یا اطفای حریق مصرف می شوند. (5/. نمره ) 1
5 بازیافت به معنای استفاده مجدد از مصالح یا تولید انرژی از موادی است که در صورت عدم استفاده دور ریخته می شود. 5/.
6 معماری پایدار 5/.
7 گزینه د صحیح است . 5/.
8 محلی که منشاء زلزله است و انرژی به یک باره ازآن جا آزاد و رها می گردد کانون زلزله (5/. نمره ) و نقطه واقع بر سطح زمین که در بالای کانون قرار دارد مرکز زلزله نام دارد. (5/. نمره ) 1
9 1- سنگ های آذرین 2- سنگ های رسوبی 3- سنگهای دگرگونی( هر مورد 5/. نمره ) 5/1
10 سنگی است که به صورت تقریبا مکعبی در می آید و سطح نمای آن تقریبا مربع یا مستطیل می شود. 5/.
11 بادکوبه ای 5/.
12 هوازدگی 5/.
13 الف – خاصیت چسبندگی ب – خاصیت شکل پذیری ج – خاصیت عایق بندی رطوبتی ( هر مورد 5/. نمره ) 5/1
14 برای پایین آوردن درجه انجماد ملات در زمستان و جلوگیری از سبز شدن و رشد علف در آن نمک طعام به آن اضافه می کنند. 5/.
15 دمای ذوب شدن آجر را پایین می آورد (5/. نمره ) و آجر در گرمای کوره به شکل آجر جوش در می آید . (5/. نمره ) 1
16 کوره هوفمان 5/.
17 گزینه ج ) چارک یا کلوک 5/.
18 کاشی فرآورده ای است سرامیکی، که به سبب پخته شدن در درجه حرارت معین، به حالت نیمه شیشه ای با خاصیت جذب آب بسیار کم و مقاوم در برابر ساییدگی ، فشار و ضربه مکانیکی تبدیل می شود. 1
19 1- کوره تنوره ای 2- کوره حلقه ای 3- کوره ایستاده4 – کوره گردنده خفته ( ذکر سه مورد کافی است. ) 5/1
20 هوایی – آبی ( هر مورد 25/. نمره ) 5/.
21 9 تا 10 دقیقه 5/.
22 برای اندود کاری در جاهای مرطوب و مکان هایی که در معرض آب و رطوبت و شستشو قرار دارند از ملات گچ مرمری استفاده می شود. 1
23 گچ و خاک 5/.
24
. تخلخل – سبک تر- کمتری ( هر مورد 25/. نمره ) 75/.
25 1- تاب کششی و فشاری 2- تاب برشی 3- تاب ضربه ای ( هر مورد 25/. نمره ) 75/.
26 الیاف 5/.